NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN CỦA DIỄN VIÊN TUỒNG
Đặc trưng độc đáo nhất của sân khấu Tuồng là chất bi hùng; mỗi nhân vật chính diện đều là những bài học, những tấm gương về đạo lý, đặc biệt là đạo trung quân ái quốc. Sân khấu Tuồng phản ánh hiện thực theo phương pháp tự sự, sử dụng các yếu tố kể, tả và biểu hiện để xây dựng hình tượng nhân vật.
Những đặc trưng trên đã chi phối nghệ thuật trình diễn. Sân khấu Tuồng thực chất là sân khấu gợi cảm, gợi tưởng tượng. Từ đó, các nghệ sỹ Tuồng đã sử dụng phương pháp nghệ thuật ước lệ, cách điệu. Phương pháp ước lệ, cách điệu hoá được dùng một cách nhất quán và toàn diện trong biểu diễn. Người diễn viên đi xa cái dạng tự nhiên, biến thành tượng trưng mang ý nghĩa biểu tượng, ý nghĩa của một tín hiệu: cái roi ngựa tượng trưng cho con ngựa, cái mái chèo tượng trưng cho con thuyền....Nghệ thuật Tuồng không tả thực mà tả ý, không đi sâu vào những chi tiết tỉ mỉ mà chú trọng lột tả cái thần( phần cốt lõi, bản chất) của sự kiện và con người; dùng phương pháp gợi tả để lôi kéo, kích thích trí tưởng tượng của khán giả cùng tham gia sáng tạo và đồng cảm với nghệ sỹ biểu diễn. "Cái thần" chính là đỉnh cao của nghệ thuật biểu diễn Tuồng.
Trên sân khấu Tuồng, tất cả bắt đầu từ người diễn viên. Cùng với người diễn viên, cảnh tượng mới dần hiện lên; địa điểm thời gian mới được xác định. Với một câu hát, một điệu múa, người nghệ sỹ dựng lên một trời tưởng tượng; lúc là biển cả mênh mông, khi là núi rừng bát ngát; vừa là triều đình, thoắt đã là bãi chiễn trường. NHiệm vụ của người diễn viên kiêm cả việc bài cảnh.Nhưng để dựng được cảnh sắc trong tâm trí người xem, người nghệ sỹ Tuồng phải dùng những động tác tưởng tượng, với giả định có cảnh thực trước mắt. Đây là những động tác điêu luyện được cách điệu cao và giàu sức biểu hiện. Nhờ những động tác tưởng tưởng này người nghệ sỹ Tuồng vượt ra ngoài khuôn khổ chật hẹp của sân khấu, tạo nên toàn bộ cuộc sống xã hội. Thông qua sự biểu hiện của người nghệ sỹ, khán giả không chỉ nhận biết được những thay đổi về không gian, thời gian mà còn thấy những xung đột giằng xé trong nội tâm nhân vật; những sung sướng tột đỉnh, những nỗi đau tan nát tim gan. Tiêu chuẩn đánh giá tài năng của người nghệ sỹ Tuồng là; thanh, sắc, thục, tinh, khí, thần.
Sự kết hợp tổng thể các yếu tố hát, múa, diễn xuất nhạc đệm tạo nên cảm xúc mạnh mẽ đối với người xem; người xem cảm nhân được sự tinh tế trong nghệ thuật biểu diễn của người nghệ sỹ Tuồng.
Nguyễn Khắc Duyên. |